KHI
TRẺ PHÁ RỐI
Đây
là “nỗi kinh hãi” của cha mẹ.
Mặt khác nhà trường còn thông
báo rằng con của bạn vừa vi phạm
các lỗi lầm: (A) Đánh nhau, (B) Nói
dối, (C) Bắt nạt, (D) Phá trong
lớp, (E) Tất cả A, B và C.
Bất
kỳ cách cư xử nào cũng có
thể là một phần bình thường
ở trẻ, nhưng nếu chúng cứ phạm
hoài một lỗi lầm nào đó
(dù nhẹ), nó sẽ bị gán cho
biệt danh “kẻ phá rối”, lỗi
nhẹ trở nên nặng. Đó có
thể khó rũ bỏ và trở thành
“chết” với tên đó. Vậy
con của bạn là đứa trẻ bình
thường hay thực sự là kẻ phá
bĩnh? Hãy tìm hiểu nguyên nhân
của cách cư xử đó ở trẻ.
1.
TÌM HIỂU
Hãy
bắt đầu từ những điều nhỏ.
Hãy xem xét các động thái và
các yếu tố của trẻ có thể
khiến chúng cư xử như vậy. Khi xem
xét các động thái của trẻ,
hãy cân nhắc giai đoạn phát
triển của trẻ. Nhà tâm lý giáo
dục Michele Borba, chuyên gia về cách làm
cha mẹ, và là tác giả cuốn
“The Big Book of Parenting Solutions” (Sách Giải
Quyết Vấn Đề Làm Cha Mẹ), nói:
“Một
phần trong việc làm cha mẹ tốt là
hiểu 101 cách phát triển của trẻ.
Hãy nhìn vào những gì thích
hợp với trẻ ở độ tuổi của
nó”.
TS
tâm lý thiếu niên và trẻ em
Glenn Kashurba nói: “Một
lúc nào đó, cách cư xử
đặc thù không thể không thích
hợp. Chẳng hạn, khá bình thường
đối với trẻ 3 tuổi tức giận,
nhưng nếu một thiếu niên 16 tuổi
làm vậy thì đó là vấn
đề. Rồi hãy nhìn vào chính
cách cư xử”.
TS Borba khuyên: “Cách
cư xử của trẻ thực sự như thế
nào? Bạn càng biết rõ chi tiết
thì bạn càng có thể hiểu lý
do khiến trẻ cư xử như vậy”.
NÊN
QUAN TÂM CÁC VẤN ĐỀ SAU ĐÂY:
• Cách
cư xử đó của trẻ xảy ra bao
lâu rồi?
Đây là lần đầu trẻ nói
dối, bắt nạt, phá phách, đánh
nhau,… hay trẻ vẫn thường như vậy?
• Cách
cư xử đó có thay đổi?
Cách cư xử có khá hơn hay tệ
hơn? Một số trẻ gặp khó khăn
ở một trường mới hoặc sang năm
học mới, nhưng trẻ sẽ dần dần
hòa nhập và sẽ cải thiện cách
cư xử. Cần lưu ý cách cư xử
nào đó tệ hơn.
• Cách
cư xử đó xảy ra ở đâu?
Điều đó xảy ra ở trường
hay ở nhà? Điều đó chỉ xảy
ra với cha mẹ, hay trẻ vẫn đối xử
như vậy với ông bà, thầy cô
và bạn bè? Nếu trẻ đối xử
với ai cũng vậy thì đó là
vấn đề phải chấn chỉnh.
• Mức
độ nghiêm trọng thế nào?
Trẻ có cãi nhau hay xô xát với
bạn bè? Nếu chúng cãi nhau thì
mức độ nghiêm trọng thế nào?
Nếu đứa trẻ 7 tuổi đánh đấm
người khác, đó là trẻ có
vấn đề về kiềm chế cơn giận.
• Điều
gì khác đang xảy ra ở trẻ?
Thường thì cách cư xử xấu
là cách để trẻ “xả”
những điều ức chế trong lòng,
chẳng hạn cha mẹ ly thân hoặc ly hôn.
Cũng có thể đó là dấu hiệu
cảnh báo về một vấn đề tiềm
ẩn nào đó, chẳng hạn trẻ
gặp khó khăn ở trường, xem nhiều
phim bạo lực hoặc chơi nhiều game bạo
lực, hoặc bị mất ngủ. Nên tìm
hiểu những vấn đề nghiêm trọng
và minh nhiên, chẳng hạn bị bắt
nạt ở trường hoặc có dấu
hiệu bị lạm dụng. Hãy tìm hiểu
những vấn đề mà trẻ khó
nói ra, hoặc những điều có thể
bạn không biết. Trẻ có thể bị
trầm cảm và tức giận mà cư
xử như vậy”.
Khi
tìm hiểu, hãy nói chuyện với
các giáo viên, nhà tư vấn,..
hoặc với bất kỳ người nào
có liên quan và có mức độ
hiểu biết. Cuối cùng, hãy cởi
mở tâm sự với trẻ. Hãy hỏi
xem đánh nhau hoặc cư xử như vậy
là xấu và giúp trẻ nhận thức
vấn đề.
2.
CHÂN THẬT
Trước
khi sửa sai cách cư xử sai trái của
trẻ, bạn phải nhận biết đó
là vấn nạn. Hãy giúp trẻ khi
trẻ cần. Điều không nên làm
là tự đưa mình vào tình
huống đó để bảo vệ trẻ,
gọi là “bênh con”. Đôi khi
cha mẹ thương con không hợp lý nên
hành động thái quá mà cứ
tưởng mình là đúng, điều
này khiến trẻ ỷ thế và được
nước làm tới, khiến trẻ càng
cư xử tệ hơn!
3.
GIÚP ĐỠ
Hãy
bắt đầu giúp trẻ bằng cách
nhờ người đáng tin cậy và
biết rõ con mình – chẳng hạn
như giáo viên. Nếu người đó
không thể giải quyết vấn đề,
hoặc vấn đề quá nghiêm trọng
đến mức đe dọa sự an toàn
cảu trẻ, bạn có thể nhờ nhà
tư vấn giúp đánh giá thêm.
Việc đánh giá này sẽ giúp
xác định hành vi của trẻ có
vấn đề về cách cư xử hoặc
có vấn đề về sinh học hay không.
4.
NHẤN MẠNH ĐỘNG THÁI TÍCH CỰC,
LOẠI BỎ ĐỘNG THÁI TIÊU CỰC
Bị
coi là “kẻ phá rối”, trẻ
có thể mất tự tin và trở nên
hung dữ, theo kiểu “cùi không sợ
lở”. Điều đó khiến trẻ
thất vọng như Chí Phèo muốn sống
tốt mà người ta không để anh
ta sống tốt, vì trẻ bắt đầu
hành động theo cách mà người
khác nghĩ về mình. Hãy luôn nói
với trẻ rằng hành động xấu
sẽ nhiễm dần vào máu thịt và
ngấm sâu vào khái niệm, như
nghiện ma túy rồi thì hầu như
không bỏ được.
Thay
vì nhấn mạnh các điều tiêu
cực như vậy, hãy nhấn mạnh các
động thái tích cực. Hãy củng
cố các động thái mà xã
hội ủng hộ, đồng thời củng
cố những gì bạn muốn thấy ở
trẻ.
Loại
bỏ tiêu cực nghĩa là hãy cho trẻ
biết rằng bạn cương quyết không
tha thứ các cách cư xử xấu. Điều
đó luôn dễ thực hiện. Bất
cứ lúc nào bạn muốn thay đổi
cách cư xử của trẻ thì trẻ
đều muốn kiểm chứng xem cha mẹ thế
nào. Sự cương nghị rất quan trọng
trong việc giáo dục trẻ, đừng
nói: “Con
nít biết gì!”.
5.
VÀ TIẾP TỤC...
Đừng
thay đổi ngay lập tức, nhất là
khi đó là một tính xấu, vì
cái gì cũng cần thời gian. Hãy
luôn chú ý vào MỘT cách cư
xử nào đó của trẻ. Nếu tập
trung vào vài cách cư xử một
lúc, bạn sẽ không bao giờ có
thể mong trẻ thay đổi.
TS
Borba nói: “Hãy
kiên nhẫn. Không ai có thể thay đổi
ngay, trẻ cũng vậy. Rồi bạn sẽ
thấy mức độ thay đổi dần dần
ở trẻ từng ngày và trẻ sẽ
có cách cư xử mới. Quan trọng là
cha mẹ đừng thất vọng, hãy nhất
quyết kiên trì giáo dục trẻ”.
TRẦM
THIÊN THU
(chuyển ngữ từ WebMD.com)
[đăng
báo Mẹ & Bé, số 5, tháng 9-2017]
|