DẠY TRẺ BIẾT
KỸ NĂNG XÃ HỘI
[đăng
báo Giáo Dục & Thời Đại, số
ra ngày 15-6-2017]
Hằng
ngày chúng ta đều sử dụng các
kỹ năng xã hội – chào hỏi
nhau, nhờ người khác giúp đỡ,
gọi điện thoại, nói chuyện, khen
tặng, phê bình,… Rất đa dạng.
Dùng các kỹ năng này ảnh hưởng
tương đối nhiều về cách đối
xử của người khác đối với
chúng ta. Nếu chúng ta biết thay đổi
cách giao tiếp, chúng ta có thể
“xoay chuyển” tình huống và
sống hòa bình hơn với người
khác.
Dĩ
nhiên đó là điều cần thiết
để trẻ cũng học được các
kỹ năng xã hội. Các kỹ năng
xã hội định rõ cho trẻ những
gì là cách cư xử có thể
chấp nhận hoặc không thể chấp
nhận đối với người khác và
đối với xã hội nói chung. Cha mẹ
là người đưa ra “khuôn phép”
để dạy con cái cách cư xử.
Cha
mẹ có thể dạy con cái các kỹ
năng xã hội bằng nhiều cách. Khi
chúng dùng kỹ năng này thích
hợp hoặc cố gắng áp dụng kỹ
năng kia, bạn có thể thưởng chúng
hoặc củng cố nỗ lực của chúng
bằng cách tương xứng nào đó
sao cho hợp lý. Nói cách khác, bạn
chọn cách nào đó thích hợp
với hoàn cảnh sống thực tế của
gia đình hoặc môi trường mà
chúng đang sống. Điều này giúp
bạn có thể dạy con cái biết
cách thức, lý do hoặc nơi chốn
mà chúng nên dùng các kỹ năng
này hay kỹ năng nọ.
Khi
trẻ có thể dùng các kỹ năng
xã hội hợp lý, chúng có thể
biết những gì cần nói hoặc cần
làm khi chúng đối xử với người
khác, và có thể thành công
hơn trong sự tương tác của chúng.
Cha mẹ tích cực dạy các kỹ năng
xã hội cho con cái là cung cấp cho
chúng các “kỹ năng sinh tồn”
để sống hài hòa với người
khác, để biết cách kiềm chế,
nói chung là để sống tốt và
trở thành người hữu dụng.
Sau
mỗi bước giáo dục nên cho trẻ
“xả hơi” để chúng có
thể xử lý thông tin. Hãy cố
gắng giải thích cho trẻ biết khi nào
chúng có thể dùng các kỹ năng
này và đưa ra các lý do định
hướng tích cực mà các kỹ
năng này sẽ giúp chúng bằng
cách nào và tại sao như vậy.
Hãy cho trẻ biết bằng cách nào
mà các kỹ năng chồng chéo nhau
ở các lĩnh vực khác. Chẳng hạn,
biết cách chấp nhận sự phê bình
của cha mẹ cũng như chấp nhận lời
phê bình của người khác như
giáo viên, huấn luyện viên, người
lớn,…
Hãy
khen trẻ hoặc thưởng chúng với
cái gì đó có vẻ “đặc
biệt” một chút để trẻ phấn
khởi và hứng thú học hỏi. Chúng
có thể không nhận ra ngay lợi ích
của việc phát triển các kỹ năng
đó, nhưng càng sử dụng các
kỹ năng này thì chúng càng
thấy tính tích cực mà người
khác đối xử với chúng, và
các kỹ năng này sẽ dần dần
“ăn sâu” vào chúng. “Mưa
dầm thấm sâu” là thế!
Khi
trẻ học được một kỹ năng
mới, chúng có thể mất một thời
gian trước khi thành thói quen và
thực sự là phần không thể thiếu
của cuộc đời chúng. Học một
kỹ năng mới là một quá trình
tiếp diễn không ngừng đến hết
đời. Ít nhất chúng cũng cần
thời gian thực hành vài lần. Đừng
so sánh chúng với các trẻ khác,
vì chúng có thể bị chạm tự
ái hoặc mặc cảm. Bạn cũng đừng
tìm cách ép buộc chúng, vì
chính chúng ta cũng không thể quen
ngay nếu không thực hành nhiều lần!
Khi
dạy trẻ các kỹ năng xã hội,
bạn phải dùng lời nói và có
cách giải thích phù hợp với
từng độ tuổi, tùy khả năng
và mức độ phát triển của
mỗi đứa trẻ. Đặc biệt quan
trọng là phải cố gắng kiên nhẫn
với chúng, vì “dục tốc bất
đạt”!
TRẦM
THIÊN THU
|